Hệ sinh thái DeFi là gì? Bao gồm những danh mục chính nào?

Hệ sinh thái DeFi là một tập hợp các sản phẩm và dịch vụ thay thế cho các tổ chức ngân hàng, bảo hiểm, trái phiếu và thị trường tiền tệ. DeFi cho phép người dùng sử dụng các dịch vụ tài chính như vay, cho vay và giao dịch mà không cần phụ thuộc vào các trung gian. Các dịch vụ tài chính này được cung cấp thông qua các ứng dụng phi tập trung (DApps). 

Để DeFi Dapps hoạt động, nó thường yêu cầu các tài sản thế chấp và khóa chúng vào các hợp đồng thông minh. Tài sản thế chấp tích lũy được khóa trong DeFi Dapps thường được gọi là tổng giá trị đã khóa. Tổng giá trị này đóng vai trò như một báo cáo cho thấy sự phát triển của hệ sinh thái DeFi. 

Tổng giá trị đã khóa (TVL) của hệ sinh thái DeFi đã vượt qua con số ấn tượng 86,05 tỷ đô la vào tháng 4 năm 2021. TVL là một trong những số liệu được sử dụng rộng rãi nhất trong hệ sinh thái DeFi vì nó đại diện cho tổng số tài sản mà mỗi giao thức nắm giữ. Theo nguyên tắc chung, càng nhiều giá trị bị khóa trong một giao thức, thì giao thức đó càng tốt. 

Trong hầu hết các trường hợp, vốn bị khóa được sử dụng để cung cấp các dịch vụ như tạo lập thị trường, cho vay, quản lý tài sản và phân xử tài sản trên toàn hệ sinh thái, mang lại lợi nhuận cho các nhà cung cấp vốn trong quá trình này.

Tuy nhiên, TVL không phải lúc nào cũng là một số liệu đáng tin cậy vì mức độ của nó có thể biến động vì vốn có thể bị chuyển dịch để làm thực hiện các biện pháp khuyến khích người dùng tạm thời như các chương trình khai thác thanh khoản hoặc chất xúc tác bên ngoài như lỗi hợp đồng thông minh. Do đó, điều cần thiết là phải xem xét TVL theo thời gian để đo lường khả năng duy trì vốn và mức độ gắn bó của người dùng. 

Với một lượng vốn lớn như vậy bị khóa trong không gian dẫn đến nhiều DeFi dApps khác nhau đã xuất hiện, chúng thách thức các chuẩn mực lý thuyết và ranh giới của ngành tài chính. Các thử nghiệm tài chính mới lạ đang diễn ra hàng ngày, tạo ra các danh mục mới như stablecoin thuật toán.

Hệ sinh thái DeFi phi tập trung thế nào?

Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng ta sẽ đi tìm hiểu về các mức độ phân quyền được chia làm ba loại như sau: tập trung, bán tập trung và hoàn toàn phi tập trung.

Tập trung: Lưu ký, sử dụng các nguồn cấp dữ liệu về giá do một tổ chức cố định. Lãi suất hay thanh khoản đều do một tổ chức cung cấp cho các ký quỹ.

Bán tập trung (Bán phân cấp): Nguồn cung cấp dữ liệu giá phi tập trung, không giám sát, ký quỹ không cần cho phép, thanh khoản và xác định lãi suất phi tập trung, cập nhật/ phát triển nền tảng phi tập trung. Ở mức độ này, nền tảng sẽ có một hoặc nhiều những đặc trưng vừa nêu, chứ không phải là tất cả.

Hoàn toàn phi tập trung: Mọi thành phần đều được phân cấp và chưa có giao thức DeFi nào được phân cấp hoàn toàn (hoàn toàn phi tập trung).

Hiện tại, hầu hết các DApps trên hệ sinh thái DeFi đang nằm ở mức bán tập trung (bán phân cấp). Tất cả các sản phẩm trên hệ sinh thái DeFi đều đang cố gắng hướng tới nền tảng phi tập trung hoàn toàn, nhằm phục vụ nhu cầu người dùng một cách tốt nhất.

Phí gas tăng

Kể từ đầu năm 2020, số lượng giao dịch trên Ethereum liên tục tăng và đã vượt quá một triệu giao dịch mỗi ngày. Mức giao dịch này dường như đang trên đà phá vỡ mức giao dịch cao điểm của năm 2018.

Số lượng giao dịch cao dẫn đến xu hướng tăng giá gas, nó lên đến  700 gwei mỗi giao dịch vào tháng 8 năm 2020. Mặc dù giá gas năm 2021 thấp hơn so với DeFi Summer 2020, nhưng giá ether vào năm 2021 lại cao hơn nhiều, dẫn đến sự gia tăng của phí giao dịch tổng thể. Ethereum đã phá vỡ mức phí cao nhất mọi thời đại trước đó vào tháng 1 năm 2021 và ghi nhận mức đỉnh mới là $ 4,357 vào ngày 12 tháng 5 năm 2021.

Giá gas cao và sự gia tăng giá Ethereum đã khiến nhiều DeFi Dapp trên Ethereum không còn khả thi về mặt kinh tế để người dùng sử dụng nếu không có vốn đáng kể. Hoàn thành một giao dịch hoán đổi đơn giản trên Uniswap vào Quý 1 năm 2021 có thể thu phí lên tới 100 đô la cho mỗi giao dịch, điều này chỉ khả thi đối với các giao dịch hoán đổi lớn. Phí giao dịch thậm chí còn cao hơn đối với các giao dịch phức tạp hơn như giao dịch canh tác năng suất. 

Phí giao dịch cao khiến nhiều người dùng Ethereum DeFi tìm kiếm các lựa chọn thay thế rẻ hơn ở những nơi khác. Một số tùy chọn khác bao gồm chuyển sang Layer2 (ví dụ: Optimism, Arbitrum và zkRollups), sidechains (ví dụ: xDAI và Polygon) hoặc các chuỗi Layer-1 cạnh tranh (ví dụ: Binance Smart Chain, Solana và Terra).

Các danh mục chính trong hệ sinh thái DeFi

Stablecoin

Đây là tập hợp những đồng tiền điện tử được phát hành theo hình thức phi tập trung. Nó được thiết kế với mục đích giảm thiểu tối đa ảnh hưởng của sự thay đổi giá trị tiền tệ bằng cách đặt nó vào một tài sản nào đó cố định hơn  như tiền thật (fiat money), hàng hoá (vàng, bạc…) hoặc có thể là một đồng tiền điện tử khác. Stablecoin chuyển giao giá trị ngang hàng nhờ tận dụng lợi thế của blockchain để người dùng không phải chịu ảnh hưởng bởi sự biến cao như từ các loại tiền điện tử (cryptocurrency)

Xem thêm : Stablecoin (đồng neo giá) là gì? Các loại phổ biến

Nền tảng vay và cho vay phi tập trung

Đây là nền tảng vay và cho vay phi tập trung, hai chủ thể chính trong Lending & Borrowing.

Lenders (depositors) (Người cho vay): Sử dụng các tài sản hoặc tiền để cho các Borrowers vay với tỷ lệ lãi suất nhất định. Họ sẽ nhận được vốn và cả lãi suất sau một khoảng thời gian nhất định như đã thỏa thuận từ ban đầu.

Borrowers (loan takers) (Người vay): Vay tiền hoặc tài sản từ các Lender và sẵn sàng trả lãi cho số tiền đó.

Xem thêm : Nuo Network là gì? Mạng lưới vay và cho vay này có gì?

Các sàn phi tập trung DEX

Các sàn giao dịch điện tử DEX (Decentralized Exchange) được tạo ra và đem vào hoạt động một cách phi tập trung dựa trên nền tảng blockchain. Giao dịch mua bán được diễn ra ngang hàng ngay trên mạng lưới blockchain nhờ DEX, mà không cần thông qua một trung gian nào cả.

Xem thêm : DEX là gì? Phân tích Uniswap chi tiết nhất

Các dự án phái sinh phi tập trung

Nếu trong tài chính truyền thống, Derivatives (phái sinh) là hợp đồng giao dịch tài chính dựa vào giá trị của một tài sản nào đó trong tương lai giữa hai hay nhiều bên. Có nghĩa là người đó thực hiện giao dịch dựa trên giá trị của một thực thể khác mà không phải trực tiếp sở hữu nó. Sự chênh lệch và biến động giá của tài sản đó là lợi nhuận mà người đó sẽ thu được.

Hình thức giao dịch phái sinh phi tập trung trong hệ sinh thái DeFi tùy thuộc vào giá trị của các hợp đồng Crypto. Một cách đơn giản hơn là người ta sẽ dựa trên giá của các đồng Crypto mà giao dịch với nhau, chứ không phải là sở hữu và mua bán các đồng đó một cách trực tiếp.

Giao dịch phái sinh phi tập trung tạo sự khác biệt đáng kể với giao dịch phái sinh truyền thống, chủ yếu là do tài sản cơ sở:

• Phái sinh truyền thống (Traditional Derivatives): Tài sản cơ sở là trái phiếu, cổ phiếu hay lãi suất.
• Phái sinh phi tập trung (Decentralized Derivatives): Tài sản cơ sở là các đồng tiền điện tử.

Xem thêm : Synthetix là gì? hướng dẫn cách giao dịch chi tiết nhất

Bảo hiểm phi tập trung

Những người dùng trong các ứng dụng thuộc hệ sinh thái DeFi sẽ có một hình thức bảo hiểm khác gọi là bảo hiểm phi tập trung (Decentralized Insurance). Trong bảo hiểm DeFi sẽ có ba bên, vì muốn có sự phân quyền rõ ràng: 

• Người mua bảo hiểm: Đó là những người khi tham gia vào không gian mã hóa hoặc dùng các sản phẩm liên quan đến hệ sinh thái DeFi và muốn bảo vệ mình khỏi những rủi ro. Lúc đó, họ sẽ mua bảo hiểm để được bồi thường theo hợp đồng thông minh (Smart Contract) khi có sự cố xảy ra.
• Người đánh giá rủi ro: Họ là những người tin tưởng hệ thống và bỏ tiền ra bảo hiểm cho người khác. Số tiền sẽ được chia cho những người đánh giá rủi ro này khi người mua bỏ tiền ra mua bảo hiểm.
• Người đánh giá yêu cầu bồi thường: yêu cầu bồi thường của người mua bảo hiểm sẽ được đánh giá và xem xét có được chấp nhận hay không.

Ba bên này sẽ phối hợp với nhau và cùng phân chia rủi ro trong toàn bộ hệ thống bảo hiểm phi tập trung.

Xem thêm : Nexus Mutual là gì? Hoạt động bảo hiểm tài chính phi tập trung

Fund Management (Quản lý quỹ)

Là quá trình giám sát tài sản của người dùng và dòng tiền để tạo ra lợi nhuận từ các khoản đầu tư. Có hai loại quản lý quỹ chính là quản lý chủ động và thụ động.  Quản lý chủ động là gồm một nhóm quản lý cùng đưa ra quyết định đầu tư để đạt được một điểm chuẩn cụ thể. Quản lý thụ động thì không có nhóm quản lý, nhưng được thiết kế theo cách bắt chước hiệu suất của một điểm chuẩn cụ thể nhất có thể.

Xem thêm : TokenSets là gì? Quản lý ký quỹ trong nền tảng Defi

Lottery (Xổ số)

Đây là một DApp cho phép loại bỏ quyền giám sát của số vốn được gộp chung vào một hợp đồng thông minh trên blockchain. Số vốn này sau đó sẽ được đầu tư vào một DApp cho vay và số tiền lãi kiếm được sẽ được trao cho người chiến thắng ngẫu nhiên sau một khoảng thời gian nhất định. Khi tìm được người chiến thắng, số tiền mua vé sẽ được hoàn lại cho tất cả người mua nhằm đảm bảo cho việc không người tham gia nào bị thiệt hại, đây hẳn là một ứng dụng giải trí thú vị trong hệ sinh thái Defi.

Xem thêm : PoolTogether là gì? Chơi xổ số không thua trên nền tảng Defi

Hệ sinh thái DeFi đang trở thành chủ đạo

Ngành công nghiệp tiền điện tử đã thu hút rất nhiều sự chú ý của mọi người trong nửa đầu năm 2021. Các sự kiện quan trọng xảy ra trên toàn cầu thu hút sự chú ý như:

1. Khoản đầu tư Bitcoin ban đầu trị giá 1,5 tỷ đô la của Tesla.
2. Bán tác phẩm nghệ thuật Non-Fungible Token (NFT) trị giá 69 triệu đô la của Beeple (Everydays: the First 5000 Days) trên Christie’s.
3. Visa hỗ trợ USDC như một tùy chọn thanh toán trên Ethereum.
4. Các kế hoạch của Fidelity cho một Quỹ giao dịch trao đổi Bitcoin.
5. Danh sách của Coinbase trên NASDAQ.

Sự chú ý của giới truyền thông vào thị trường tiền điện tử cũng khiến hệ sinh thái DeFi được để mắt nhiều hơn. Đặc biệt, các nhà đầu tư hay tổ chức bắt đầu chú ý.

Ví dụ: trong báo cáo Giải pháp và Quan điểm Toàn cầu (Citi GPS) của Citibank có tựa đề “Tương lai của tiền điện tử, CBDC và tiền mặt thế kỷ 21”, “Người cho vay 209 tuổi” này tán thành lợi ích của DeFi, bao gồm cả việc loại bỏ các bên trung gian bên thứ ba và tăng cường minh bạch tài chính. 

Đáng chú ý, báo cáo tương tự cũng khám phá các giao thức DeFi khác nhau như Maker, Compound, Uniswap và UMA. Một báo cáo chuyên sâu của Ngân hàng Dự trữ Liên bang St Louis cũng nhấn mạnh tiềm năng của hệ sinh thái DeFi trong việc tạo ra “sự thay đổi mô hình trong ngành tài chính và có khả năng đóng góp vào một cơ sở hạ tầng tài chính mạnh mẽ, cởi mở và minh bạch hơn”.

Các tổ chức đầu tư tham gia bước đột phá hệ sinh thái DeFi. Grayscale, một trong những quỹ đầu tư kỹ thuật số nổi tiếng hơn, đang tích cực cung cấp khả năng tiếp xúc với tài sản DeFi (ví dụ: Chainlink) thông qua các khoản ủy thác dựa trên cổ phần. Quỹ Bitwise Asset Management cũng có quỹ chỉ số DeFi cung cấp khả năng tiếp xúc với hơn 10 tài sản thuộc hệ sinh thái DeFi như Aave và Compound. Khi quỹ mở vào tháng 3 năm 2021, nó đã huy động được 32,5 triệu đô la chỉ trong hai tuần.

Hệ sinh thái DeFi cũng không dừng lại ở thế giới ảo. Các trường hợp sử dụng thế giới thực được hình dung của DeFi đã hiện thực hóa trong đó các giao thức DeFi được công nhận là lựa chọn thay thế phù hợp từ các công cụ ngân hàng truyền thống. 

Centrifuge, một trong những công ty thế giới thực đầu tiên tích hợp với MakerDAO, đang giới thiệu các tài sản phi kỹ thuật số làm tài sản thế chấp thông qua ứng dụng của họ, Tinlake. Vào ngày 21 tháng 4 năm 2021, công ty đã thực hiện thành công khoản vay MakerDAO đầu tiên với giá 181 nghìn đô la với một ngôi nhà làm tài sản thế chấp, tạo ra một trong những khoản thế chấp dựa trên blockchain đầu tiên một cách hiệu quả.

Tổng kết

Trên đây là một vài giới thiệu sơ lược về hệ sinh thái DeFi, một nền tảng mới của thị trường tiền điện tử. Với những tính năng ưu việt hơn các bộ phận trong tổ chức tài chính truyền thống, DeFi hẳn sẽ mở ra một cánh cửa mới cho người dùng trên toàn thế giới.

Sự trỗi dậy của Tài chính phi tập trung DeFi đã gây bất ngờ cho thế giới tiền điện tử trong suốt mùa hè năm 2020, đến nỗi người ta gọi khoảng thời gian này là. Mùa hè của hệ sinh thái DeFi. Tổng giá trị bị khóa (TVL) vượt qua con số kỳ diệu 1 tỷ đô la vào tháng 5 năm 2020 và kết thúc năm với 15,7 tỷ đô la TVL.

Kể từ đó, hệ sinh thái DeFi đã phát triển không ngừng, mở rộng sang các chuỗi không phải Ethereum khác. DeFi TVL đã đạt được con số đáng kinh ngạc là 86,05 tỷ đô la vào tháng 4 năm 2021, cho thấy sự tăng trưởng theo cấp số nhân của ngành công nghiệp tiền điện tử.